Om verder in te
gaan op de kwestie in de inleiding, hoe ging dat precies op die
bewuste avond?
Het was
zondagavond 21:15 uur. Mijn vrouw en ik stonden op het punt naar bed
te gaan. We woonden destijds in Pijnacker en het was noodweer in ons
land. De vraag die mij gesteld werd was of ik klaar was om naar
Tenerife te gaan. Dan antwoord je bevestigend. Dat doe je altijd in
zulk soort situaties. Er gaat dan een soort knopje om en je gaat
direct aan het werk.
Vanuit welke
hoedanigheid ging u mee naar Tenerife en waarom werd juist ú
benaderd?
Ik maakte destijds
onderdeel uit van het Korps Rijks Politie Dienst (KRPD). Ik was de
tweede vervanger van de officier, de eerste persoon die opgeroepen
kan worden in situaties als deze. Kennelijk waren de eerste twee
niet in de gelegenheid om aan de oproep gehoor te geven.
Wat gebeurde er na
dat u aan de oproep mee te werken gehoor had gegeven?
Het antwoord wat
ik kreeg was zoiets als ‘okay, dan komt er nú een wagen aan’. Niet
veel later stonden ze voor de deur. We reden met een enorme vaart
door het noodweer naar Schiphol. Zwaailichten of andere signalen had
de auto niet.
Eenmaal op
Schiphol in het vliegtuig gestapt, vertrok het toestel direct. Al
snel werd me duidelijk dat ik op dat moment de enige van de
technische recherche was. Naast mij waren er nog een aantal
officieren van de Rijks Luchtvaart Dienst (RLD). Ook zaten er enkele
persmensen in het toestel.
Pas tijdens de
vlucht kregen we wat meer informatie ten aanzien van de omvang van
de ramp. Zo werd er verteld dat het ging om honderden slachtoffers.
Dan ga je jezelf realiseren wat daar gebeurd moet zijn.
En toen, afwachten
op wat komen gaat?
Geenszins, tijdens
de vlucht moet er van alles geregeld worden ten aanzien van koffers
met materialen voor de identificatie. Er moest bijvoorbeeld gezorgd
worden voor de juiste kleding en fotoapparatuur.
Het vliegtuig
vloog niet direct naar Tenerife, maar landde op het nabijgelegen Las
Palmas, het vliegveld waar ‘Rijn’ aanvankelijk ook had willen
landen. Hoe kwam u uiteindelijk bij de plaats des onheil?
Vanaf Las Palmas
gingen we met een enorm oud krakkemikkig Russische helikopter (een
Chikovski), naar Tenerife. Slechts enkele personen konden erin. Het
was een bijzondere ervaring. Vooraf moesten enkele journalisten
onder de banken worden weggeplukt. Alvorens te landen vloog het
toestel een rondje over het rampterrein. Wat een verschrikkelijke
chaos troffen we daar aan! Het was indrukwekkend om te zien hoe de
staart van het KLM-toestel in de aarde had geploegd. De gezagvoerder
van het toestel had namelijk met alle macht geprobeerd het toestel
óver de Clipper Victor heen te trekken. Spaanse militairen waren
restanten van overlevenden uit het toestel aan het halen. Even
maakte ik me zorgen of men de lijken wel gescheiden hield. Gelukkig
was dit het geval.
Anderen spraken
wel eens over de geur van verbrand vlees…
Dat is waar ook.
Daar heb ik nog jaren last van gehad. Je moet weten dat mijn vader
een slager had. Dus ik was echt wel wat gewend. Maar dit was wel
heel erg. Ik heb jaren lang geen vlees willen eten.
Weet nog goed dat
ik jaren later in een restaurant in Frankrijk een stuk vlees
voorgeschoteld kreeg wat enigszins aangebrand was. Ineens deed de
geur me terugdenken aan de ramp. Het hele gebeuren kwam me weer voor
de geest.
Bij aankomst
werden de lijken dus verzameld. Wat voor voorstelling moeten we ons
daarbij maken?
Eenmaal een voet
aan de grond gezet, het was toen maandagochtend 6 uur, werd ik in
een grote hangar gebracht. Daar lagen een grote hoeveelheid lijken.
Daar sta je dan als rechercheur van het KRPD. De vraag die ik
gesteld kreeg was: ‘Wat denk je ervan?’ Ik liet blijken er brood in
te zien, maar drong wel aan op hulp.
Dat verzoek werd
natuurlijk ingewilligd…
Hulp kreeg ik
zeker. Deze kwam echter pas maandagavond. Daarnaast was het niet
zoveel, zeker niet als je vergelijkt met de Amerikanen. Die stuurden
bosjes goed uitgeruste tandartsen.
Toch behaalden zij
een veel minder resultaat…
Dat is inderdaad
het geval. Wij hebben daar keihard gewerkt en het resultaat is
ernaar.
Nu moet ik ook wel zeggen dat wij het geluk hebben gehad dat eerst
de Amerikaanse lijken werden gebalsemd. Het balsemen van lijken
alvorens transport naar het thuisland, is namelijk wettelijk
verplicht bij de Spanjaarden.
Waarom werden
eerst de Amerikaanse lijken gebalsemd en kunt u zeggen hoe grote
invloed het heeft gehad op de verschillen in de resultaten?
Wij hebben dat
handig aangepakt. Zoiets van, ‘hé, wij hebben het enorm druk hier,
beginnen jullie daar maar’. Hoe groot de rol is geweest valt
moeilijk te zeggen. Je bent daar doorlopend met je eigen klus bezig.
Over zulke dingen denk je niet na.
Er is een prachtig
resultaat behaald en dat allemaal zonder een identificatiemiddel als
DNA, waar werd wél gebruik van gemaakt?
Gebitsgegevens
zijn veruit het belangrijkst. Deze blijven namelijk altijd in tact.
Van veel mensen konden we een gebitsbeschrijving krijgen. Van die
mensen is bijna iedereen geïdentificeerd.
Interessant is verder dat het gebit een veel sneller
identificatiemiddel is dan DNA.
Verder let je op
zaken als de lichaamsbeschrijving. Gaat het om een man of vrouw?
Maar ook zaken als de omvang, sieraden, tatoeages en kledingstukken.
Dit gebeurde allemaal aan de hand van lijsten. Op basis daarvan ga
je te werk. Ik weet nog goed dat ik op een gegeven moment een sappig
iets in mijn hand had. Had geen idee wat het was. Iemand vertelde me
dat het om een borstprothese ging. Zoiets is dan een belangrijk
gegeven voor identificatie.
Er is sprake van
identificatie wanneer er belangrijke overeenkomsten zijn en géén
verschillen. Het vinden van overeenkomsten en eventuele verschillen
gaat daarbij gelijk op. Van de identificatie wordt een procesverbaal
gemaakt. Het is dus essentieel om zoveel mogelijk beschrijvende
informatie van de overledenen te verkrijgen.
Hoe verging het u
lichamelijk?
Het was erg
slopend. In de nacht van maandag op dinsdag, omstreeks kwart over
één, had ik voor het eerst een nachtrust van een paar uur. Tot die
tijd had ik alleen even m’n ogen dicht gedaan op het vliegveld.
Eerder dit
interview bleek dat u op de hoogte was van de poging van de
KLM-gezagvoerder om het toestel over die van de Amerikanen heen te
trekken. Wat weet u verder van de toedracht?
Ik heb op
televisie twee reconstructies gezien. Eén ervan was naar mijn mening
nogal sensatiebelust. De tweede vlieger werd daar afgeschilderd als
een sulletje die niet tegen zijn baas in durfde te gaan. In hoeverre
het waarheidsgetrouw is durf ik niet te zeggen. Daar hou ik me dan
ook niet zo erg mee bezig.
Weet je, het is
heel belangrijk dat je zulke rampen van je af kunt zetten. Je kunt
niet de hele wereld op je rug nemen. Daarnaast is het belangrijk dat
je na een klus je verhaal kwijt kan bij bijvoorbeeld je vrouw. Ik
heb al zovele lichamen in mijn handen gehad, dat wil je niet weten.
Van iedereen horen
we niets dan positiefs over de KLM, wat is uw ervaring?
De KLM was
grandioos. Op Schiphol waren ze erg ruimhartig met het regelen van
hulpmiddelen.
Ik herinner me nog
dat ik op Schiphol opmerkte dat de leden van het team even aan iets
anders toe waren. Als supervisor gebood ik ze daarom even het werk
neer te leggen. We hebben toen met elkaar een Boeing747 van binnen
bekeken. Dat moment van ontspanning bleek erg belangrijk.
Voor het
overzicht, nog een keer in het kort chronologisch uw avontuur…
Vanaf maandagavond
hebben we geïdentificeerd. Na enkele uren slapen zijn we dinsdag in
alle vroegte verder gegaan. In de nacht van dinsdag op woensdag,
rond een uur of twee, zijn we gestopt op Tenerife. Woensdag zijn
vooral administratieve werkzaamheden verricht. Donderdag heb ik
gesprekken gevoerd met verschillende betrokken instanties zoals de
KLM, de Rijksluchtvaardienst en de verzamelde pers. Op vrijdag
hebben we vooral gereisd. Dat ging opnieuw via Las Palmas, en net
als op de dag van de ramp was er sprake van een bomalarm.
Zaterdagnacht kwamen we pas aan op Schiphol. Daar hebben we toen
eerst overleg gehad. Daarna heb ik enkele uren geslapen. Om negen
uur startten we daar met verdere identificatiewerkzaamheden. Zondag
3 april, een week na de ramp, identificeerden we op Schiphol van
half negen tot een uur of tien in de avond. Dit gold ook voor de
maandag. Dinsdag zijn de identificatiewerkzaamheden op Schiphol
grotendeels beëindigd. Dit gebeurde omstreeks twaalf uur ’s
avonds. Woensdag heb ik nog een gesprek gehad met zenuwarts Havinga.
Om 17.00 uur diezelfde dag vond er een rouwdienst plaats die ik heb
bijgewoond. Dat was een indrukwekkend einde; je ziet dan de mensen
waarvoor je het gedaan hebt, hoewel ik nooit persoonlijk contact met
ze heb gehad.
Daarmee was uw
werk voorbij?
Ik heb ook nog
enkele bezoeken bij nabestaanden gebracht. Zo ben ik bij de vrouw
van de gezagvoerder geweest, die helaas niet is geïdentificeerd.
Ook was er een
evaluatiebijeenkomst. Daar kwam onder andere mijn rol als supervisor
aan bod. Ik weet nog heel goed dat iemand tegen zei: ‘Willem was als
een vader voor ons’. Zoiets vergeet je niet, dan denk je van ‘kijk,
dan heb je het toch goed gedaan’.
|